Ο νάρθηκας (Ferula communis, Φέρουλα η κοινή), ή άρτυκας, είναι πολυετές φυτό που ανήκει στην οικογένεια Σεληνοειδή. Είναι ποώδες φυτό με χοντρό βλαστό και ύψος μέχρι 2,5 με 3 μέτρα. Φυέται σε παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου.[1] Το φυτό είναι δηλητηριώδες και προκαλεί στα βοοειδή αιμορραγικές ασθένειες.[2]

Περιγραφή

Το φυτό έχει παχύ, γραμμωτό βλαστό, ο οποίος φτάνει μέχρι τα τρία μέτρα σε ύψος. Ο βλαστός περιέχει εντεριώνη, με αποτέλεσμα το εσωτερικό του να σιγοκαίγεται χωρίς να επηρεάζεται ο φλοιός. Τα φύλλα του είναι σύνθετα, λεπτά, πολυσχιδή με γραμμοειδή φυλλάρια και μοιάζουν με αυτά του άνηθου. Είναι μεγάλα, ιδίως αυτά στη βάση. Τα άνθη είναι οργανωμένα σε σκιάδες, οι οποίες αποτελούνται από πολλά λουλούδια. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα, με πέντε πέταλα, και ερμαφρόδιτα.[3] Η επικονιάση του φυτού γίνεται από μύγες. Το φυτό μπορεί να αυτογονιμοποιηθεί. Οι ταξιανθίες του φυτού εμφανίζονται από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Μετά το φυτό ξεραίνεται. Το φυτο προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιξη και αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας. Είναι φωτόφυτο.[1]

Το φυτό παράγει ένα αιθέριο έλαιο με κίτρινο χρώμα. Το κύριο συστατικό σε φυτά που συλλέχθηκαν στην Αλγερία είναι το μυρκένιο και ακολουθεί το α-πινένιο και το β-φυλλανδρένιο. Σε άλλα είδη του γένους Φένουλα, καθώς και στην ποικιλία F. c. glauca, η οποία φύεται στην Ιταλία, το α-πινένιο είναι το κύριο συστατικό του έλαιου, ενώ μοναδική είναι και η παρουσία του β-φυλλανδρένιου ως κύριο συστατικό.[4]
Μύθοι και παραδόσεις

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας έκλεψε την φωτιά από τους Θεούς και την μετέφερε στους ανθρώπους μέσα στους κούφιους βλαστούς του νάρθηκα.[3] Ο νάρθηκας ήταν αφιερωμένος κατά την αρχαιότητα στον Διόνυσο και χρησιμοποιούταν στις τελετές επειδή ήταν ελαφριοί για να φτιάξουν τους θυρσούς. Επειδή οι ξεροί βλαστοί ήταν αρκετά ανθεκτικοί για να χρησιμοποιηθούν ως μπαστούνια αλλά δεν μπορούσαν να βλάψουν κάποιο άνθρωπο, ο Διόνυσος είχε διατάξει όσοι πίνουν κρασί να έχουν μόνο μπατσούνια από νάρθηκα.[5]

Χρήσεις

Το φυτό χρησιμοποιούταν στην αρχαιά Ελλάδα εξαιτίας της ευλυγισίας, του μαλακού εσωτερικού του και της αντοχής του ώστε να σταθεροποιούν κατάγματα των άκρων. Οι αρχαίοι άνοιγαν τον βλαστό και με αυτόν περιέβαλαν το άκρο που είχε υποστεί κάταγμα. Γι' αυτό το λόγο σήμερα το προστατευτικό των σπασμένων άκρων εκτός από γύψος λέγεται και νάρθηκας.[3] Μια άλλη χρήση του ήταν να χρησιμεύει σαν φυτίλι από τους ναυτικούς, οι οποίοι μπορούσαν να ανάβουν την πίπα τους ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών.[5] Οι βλαστοί χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή επίπλων.[1]
Παραπομπές

↑ 1,0 1,1 1,2 Ferula communis - L. plants for a future. Ανακτήθηκε την 24 Νοεμβρίου 2012
↑ Mahmut Keskin. A Study on Using Ferula communis (Chakshir) for Oestrus Synchronisation in Shami (Damascus) Goats under Eastern Mediterranean Condition of Turkey (pdf). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2012.
↑ 3,0 3,1 3,2 Ferula Communis (Άρτηκας) Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Τμήμα Βιολογίας. Ανακτήθηκε την 24 Νοεμβρίου 2012
↑ Analysis of the eccensial oil of Ferrula Communis L. from Constantine, Algeria (pdf). 2011.
↑ 5,0 5,1 Έλμουτ Μπάουμαν (1999). Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη, στην λογοτεχνία. Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης. σελ. 61, 64.

Φωτογραφίες Φυτών

Φυτά

Scientific Library